Kebanyakan orang Melayu khususnya dan umat Islam amnya di Malaysia kini
berhadapan dengan beberapa masalah besar terutama dari aspek ekonomi berbanding
bangsa lain. Aset dan pemilikan modal mereka amat terhad sedangkan pada masa
yang sama peningkatan kos sara hidup yang kian meningkat dan ditambah lagi
dengan berlakunya kegawatan ekonomi dan kenaikan nilai hartanah dan
barang-barang keperluan asas yang lain. Justeru, dalam keadaan sedemikian,
tidak banyak harta yang diwakafkan oleh umat Islam, terutama melibatkan aset
kekal seperti tanah, premis perniagaan, bangunan, rumah kediaman dan lain-lain.
Sekiranya ada sekalipun ia melibatkan harta yang bermasalah seperti tanah yang
tidak boleh dibangunkan atau tidak ekonomik.
Di dalam keadaan pemilikan harta
di kalangan umat Islam yang amat terhad ini, maka suatu mekanisme yang bersifat
sistematik perlu diketengahkan agar ia dapat dimanfaatkan secara holistik.
Secara tidak langsung mekanisme yang diwujudkan ini mampu memberi ruang kepada
sebahagian besar orang Melayu di Malaysia untuk turut sama mewakafkan harta
mereka bagi meningkatkan keupayaan ekonomi dan pemilikan aset di dalam negara
dan mengaplikasi sistem jaminan sosial melalui berwakaf. Sistem jaminan sosial
melalui berwakaf ini perlu dilihat dari pelbagai aspek termasuk pemilikan aset
negara, pembangunan ekonomi dan taraf hidup, pendidikan dan lain-lain.
Wakaf adalah
salah satu bentuk sistem jaminan sosial yang bukan sahaja dapat membantu
individu secara kolektif, malah meringankan bebanan kewangan negara sejak 1400
tahun yang lalu. Dalam Kongres Ekonomi Islam ke-3, Dato’ Seri Najib Tun Razak
telah menegaskan bahawa perhatian utama perlu diberikan kepada sektor ijtimaie
(masyarakat) sebagai satu daripada sektor dalam ekonomi Islam yang sama penting
peranannya dengan sektor kerajaan dan swasta. Ketua Pegawai Johor Corporation
Berhad, Tan Sri Muhammad Ali Hashim juga menggesa agar dilaksanakan jihad
business yang mempunyai dua matlamat besar iaitu pertama memperkaya dan
memperkasakan orang Islam sehingga tercapai sasaran 65% penguasaan ekonomi
negara dan, kedua menerapkan amanah sehingga menzahirkan ciri-ciri sistem
ekonomi halal berlandaskan Islam bagi membendung serta menyusun ekonomi
Kapitalis liar dan buas agar lebih adil dan saksama. Salah satunya ialah dengan
mewujudkan wakaf korporat yang mana syarikat-syarikat kerajaan dan swasta milik
milik orang Islam perlu menyumbang kepada instrumen ini. Ia juga boleh menjadi
alat untuk mengumpulkan sedekah jariah orang Islam untuk membantu
usahawan-usahawan Islam yang mempunyai keupayaan, kepakaran, kecekapan dan
semangat keusahawanan bagi membuka dan memperbesarkan perniagaan.[1]
Kepentingan
Melestari Sistem Wakaf
Usaha melestari sistem wakaf sangat penting dalam meningkatkan kemampuan
ekonomi orang Melayu dan memenuhi objektif pensyariatan wakaf. Wakaf adalah
pertalian antara agama dengan kehidupan ekonomi umat Islam.[2] Wakaf memainkan peranan dalam membangun
insan kerana dengan mewakafkan harta yang dikasihinya untuk kepentingan umum
akan mendidik jiwanya agar menjadi seorang yang berjaya mengikis sifat bakhil dan kedekut dan menanam sifat pemurah,
mengikis sifat mementingkan diri, dan menanam sifat bertimbang rasa, kasih
kepada ummah, memperteguhkan persaudaraan Islam, menanam sikap kekitaan sesama
Muslim, mengikis sikap terlalu kasih kepada dunia, dan menanam sikap menjadikan
harta kekayaan ini sebagai jambatan yang akan menyampaikannya kepada keredhaan
Allah S.W.T.[3]
Selain itu, wakaf juga memainkan peranan mendidik
jiwa Muslim agar melakukan pengorbanan dalam bentuk material kepada orang lain
secara berkekalan.[4]
Dalam konteks yang lebih luas, ia bukan semata-mata dilihat sebagai
sumber berpotensi pembangunan ummah. Tetapi yang lebih penting melihatnya ia
sebagai suatu cabaran tanggung jawab kita sesama manusia dan darjah ketaqwaan
kita terhadap Yang Maha Esa.[5] Tujuan yang paling utama ialah untuk
mendapat keredhaan Allah dan mendapat pahala yang berterusan daripada-Nya.
Amalan ibadat wakaf menanam semangat sedia berkorban dan memupuk budaya
muafakat dan kerjasama golongan yang berada dalam membangunkan sesebuah
masyarakat. Semangat ini sangat penting untuk pembangunan ekonomi. Ekonomi
kerjasama di kalangan ahli masyarakat adalah asas kepada kestabilan dan
kemantapan ekonomi bernegara. Justeru itu Islam menganjurkan satu prinsip yang
dinamik, iaitu prinsip al-‘Adl wa al-Ihsan (keadilan dan muafakat) dalam
menyusun sesebuah ekonomi.[6] Motif
lain yang dapat dikesan daripada sistem wakaf ialah memberikan ruang bagi orang
yang tidak mempunyai anak atau waris, untuk memperbanyak kebajikan dengan
mewakafkan harta milik mereka untuk manfaat umum.[7]
Selain itu juga kesedaran yang tinggi di kalangan
umat Islam perlu dipupuk agar umat Islam lebih gemar melakukan ibadah sunat
ini. Kajian yang dibuat terhadap warga UiTM di Zon Tengah iaitu Selangor, Perak
dan Negeri Sembilan oleh penyelidik UiTM mendapati bahawa keseluruhannya tahap
kefahaman respondan terhadap konsep wakaf berada pada tahap yang sederhana
iaitu antara 41-65%. Persoalan-persoalan
yang dikemukakan adalah berkaitan harta yang boleh diwaqafkan hanyalah tanah
dan bangunan; seseorang tidak boleh memberi waqaf dalam bentuk wang, saham dan
barang berharga; sesiapa sahaja boleh mengambil manfaat harta waqaf; harta
waqaf tidak boleh dilaburkan; harta waqaf tidak boleh diwariskan kepada waris
pewaqaf; seseorang itu boleh mewaqafkan semua harta yang dimilikinya; dan
kegunaan harta waqaf hanyalah untuk membina temapt-tempat beribadah dan juga
sekolah-sekolah agama.[8]
Pemilikan
Ekuiti Orang Melayu Dan Bukan Melayu Di Malaysia: Satu Perbandingan
Pemilikan ekuiti di kalangan orang Melayu pada masa kini berada dalam
keadaan yang kurang memberangsangkan berbanding dengan bangsa-bangsa lain di
Malaysia. Sekalipun pelbagai
langkah dan dasar-dasar telah digubal sama ada secara khusus atau umum bagi
meningkatkan taraf ekonomi orang Melayu dan Islam atau disebut juga sebagai
bumiputera. Antara dasar tersebut seperti Dasar Ekonomi Baru (DEB), Dasar
Pembangunan Nasional (DPN), Dasar Wawasan Negara (DWN) dan lain-lain. Namun
usaha-usaha yang dilakukan ini tidak mencapai matlamat sebagaimana yang
diingini. Jika dikatakan telah berjaya ia hanya melibatkan segelintir terutama
dalam bidang perniagaan dan profesional dan tidak banyak perubahan yang
berlaku. Kejayaan yang dilihat ini dari perbandingan dengan keadaan sosial
ekonomi orang Melayu pada era 70-an sehingga 90-an. Dari segi hak milik modal
saham di dalam negara Bumiputera pada tahun 1970 bagi orang Melayu hanya
sekadar 4.3% dan bukan Melayu 34%. Pada tahun 1995, meningkat kepada 20.6%,
berbanding bukan Melayu 40.9%. Pada tahun 1999 menurun dari tahun sebelumnya
iaitu 19.1%. Ini bermakna
secara umumnya, lebih daripada separuh hak milik modal dimiliki oleh orang
bukan Islam. Ternyata hal ini masih lagi berterusan sehingga Rancangan Malaysia
ke-8, matlamat pencapaian sebanyak 30% pemilikan kekayaan negara masih belum
tercapai.[9]
Berdasarkan kepada statistik pemilikan kekayaan
kaum Melayu dan Bumiputera masih tidak berubah dalam tempoh antara tahun
1990-2000, dari 19.3% pada tahun 1990 menurun sedikit iaitu 19.1% pada tahun
1999 dan terus merosot kepada 18.7% pada tahun 2002. Menurut pakar ekonomi
negara al-Marhum Prof. Dato’ Dr Ismail Md Salleh menjangkakan pada tahun 2010,
tren ini akan terus menurun kepada 15%.[10]
Keadaan ini amat membimbangkan memandangkan orang Melayu merupakan kaum
manoriti di Malaysia. Sewajarnya orang Melayu bukan sahaja menerajui bidang
dalam politik, malah juga ekonomi yang menjadi tunggak kekuatan bangsa dan
negara.
Dari perspektif ekonomi, statistik 2009
yang dikeluarkan oleh Unit Perancang Ekonomi menunjukkan pendapatan orang
Melayu 37.5 peratus lebih rendah daripada orang Cina. Manakala pendapatan orang
Melayu adalah 22.4 peratus lebih rendah berbanding orang India. Selepas 53
tahun merdeka, hakikatnya orang Melayu masih menjadi kumpulan etnik yang
berpendapatan paling rendah di kalangan etnik utama negara ini. Pelik bunyinya
bila majoriti di tanah air sendiri lebih miskin berbanding kumpulan minoriti.
Apakah maknanya menjadi Melayu sebagai kumpulan yang membuat dasar dan
mentadbir negara? Bukan saja kuasa ekonomi orang Melayu jauh lebih rendah
daripada kaum lain, malah setiap pernyataan kita dianggap perkauman, inikan
pula usaha untuk menjutawankan orang Melayu.[11]
Jadual
1: Kadar Pemilikan Saham dalam Syarikat Berhad Berdasarkan Kelompok Etnik 1970
|
Pemilikan
|
Jumlah
Pemilikan
|
%
|
|
Bumiputera Perseorangan & amanah
|
279.6
|
4.3
|
|
Bukan Bumiputera
|
2233.2
|
34.0
|
|
Warga asing
|
4051.3
|
61.7
|
Sumber: Rancangan Malaysia Ke-8
Jadual 2: Hak Milik Modal
Saham 1995 & 1999
|
Kumpulan Hak Milik
|
1995
(%)
|
1999
(%)
|
|
Bumiputera
|
20.6
|
19.1
|
|
Cina
|
40.9
|
37.9
|
|
India
|
1.5
|
1.5
|
|
Rakyat Asing
|
27.7
|
32.7
|
|
Syarikat Nomini
|
8.3
|
7.9
|
Sumber: Rancangan Malaysia Ke-8
Jika dilihat kepada jadual 3 keadaan sosio-ekonomi negeri-negeri pula,
kadar kemiskinan yang tertinggi adalah negeri yang majoritinya adalah orang
Melayu/ Islam. Majoriti Melayu ini terdapat di negeri-negeri Perlis,
Terengganu, Kedah dan Kelantan. Hal yang sama juga berlaku perbezaan atau
jurang antara pendapatan luar bandar yang diwakili oleh orang bukan Melayu.
Sebagai contoh RM1 pendapatan bagi orang Melayu berbanding RM2.3 bagi orang
Cina dan RM1.8 bagi orang India.
Jadual 3: Kadar Kemiskinan
Antara Negeri Tahun 1970 dan 1990
|
Negeri
|
1970
|
1990
|
|
W/P Kuala Lumpur
|
-
|
3.7
|
|
Selangor
|
29.2
|
7.6
|
|
P/Pinang
|
43.7
|
8.7
|
|
Johor
|
45.7
|
9.8
|
|
N.9
|
44.8
|
9.1
|
|
Melaka
|
44.9
|
12.4
|
|
Pahang
|
43.2
|
10.00
|
|
Perak
|
48.6
|
19.2
|
|
Perlis
|
73.9
|
17.4
|
|
Terengganu
|
68.9
|
31.3
|
|
Kedah
|
63.2
|
29.9
|
|
Kelantan
|
76.1
|
29.6
|
Sumber: Rancangan-rancangan Malaysia
Jadual 4: Jurang Pendapatan Antara Kaum 1970-2002
|
Nisbah
|
1970
|
1980
|
1990
|
1999
|
2002
|
|
Luar bandar & bandar
|
1:2.1
|
1:1.8
|
1:1.7
|
1:1.8
|
1:2.1
|
|
Bumiputera & Cina
|
1:2.3
|
1:1.9
|
1:1.7
|
1:1.7
|
1:1.8
|
|
Bumiputera & India
|
1:1.8
|
1:1.3
|
1:1.3
|
1:1.4
|
1:1.3
|
Sumber: Rancangan-rancangan Malaysia
Berdasarkan kepada statistik yang dipaparkan di atas, jelas umat Islam
memerlukan suntikan roh taawun di kalangan mereka untuk menyepadukan tenaga
dalam mengukuhkan ekonomi melalui pembentukan wakaf musytarak
(berkelompok). Namun demikian, menurut Profesor Dr Muhammad Syukri Salleh,
usaha untuk meningkatkan ekuiti umat Islam tidak akan tercapai kecuali dengan
membentuk pemilikan harta/ aset dan kuasa beli di kalangan umat Islam. Namun
demikian semua ini tidak akan tercapai kecuali dengan memiliki sifat Taqwa dan
bukan dengan Quwwah (kekuatan lahir) semata-mata. Ini kerana Quwwah
adalah natijah daripada sifat Taqwa iaitu kekuatan keyakinan, ketaatan dan
penyerahan sepenuh hati kepada Allah SWT.[12]
Penguasaan
Pemilikan Aset Kekal Di Kalangan Umat Islam
Kajian yang dijalankan di negeri Selangor sebagai sebuah negeri yang maju
dan berpendapatan tinggi, kaum bukan Melayu memonopoli hampir keseluruhan
premis di pusat-pusat bandar.[13]
Di negeri-negeri yang lain juga menghadapi isu yang hampir sama. Nilai hartanah
dan harga pasaran semasa premis yang tinggi tidak mampu dimiliki oleh orang
Melayu sama ada secara milik kekal atau sewa. Ini dapat dilihat melalui
bilangan premis perniagaan yang mampu dimiliki oleh Bumiputera hanyalah 5.5%
berbanding bukan Bumiputera 94.5%. Ketidakmampuan orang Melayu secara individu
atau orang perseorangan untuk memiliki premis-premis perniagaan yang mempunyai
nilai jutaan ringgit ini menyebabkan antara punca kemunduran ekonomi di
kalangan orang Melayu. Mereka tidak mampu menyewa premis-premis yang mempunyai
kedudukan yang strategik disebabkan kadar nilai sewaan yang begitu tinggi dan
terpaksa bersaing dengan Bukan Bumiputera. Keadaan ini akan lebih membimbangkan
kerana nilaian harga premis-premis dan kompleks perniagaan akan semakin tinggi
pada masa hadapan dan sebahagian besar premis-premis ini dalam bentuk pegangan
bebas.
Jadual 5: Pemilikan Premis Usahawan
Bumiputera 1996-2000
|
Bil
|
Jenis Aset
|
Bumiputera %
|
Bukan Bumiputera %
|
|
1
|
Kompleks perniagaan
|
5.5
|
94.5
|
|
2
|
Rumah Kedai
|
8.3
|
91.7
|
|
3
|
Bangunan lain (gerai dan lain-lain)
|
41.6
|
58.4
|
Sumber: Seksyen Pembangunan Usahawan dan
IKS Negeri Selangor, Pejabat SUK
Peranan Institusi Agama Ke Arah Mentransformasikan
Ekonomi Umat Islam Melalui Dana Wakaf
Berdasarkan kepada kedudukan ekonomi semasa orang Melayu, agak sukar dan
sememang terlalu jauh untuk bersaing dengan bangsa lain atau bukan Bumiputera.
Dasar Ekonomi Baru (DEB) tidak berjaya mencapai sasaran 30% pemilikan ekuiti
orang Melayu. Bagi menyamai atau mencapai peratusan tersebut Bumiputera perlu
melabur RM340 bilion.[14] Persoalannya, bagaimanakah dalam keadaan
ekonomi semasa hari ini orang Melayu dapat mencapai sasaran 30% pemilikan
ekuiti atau lebih daripada itu di samping mampu bersaing dengan kaum-kaum lain
di Malaysia? Selain itu bagaimanakah RM340 bilion mampu dihasilkan oleh orang
Melayu dan mampu memiliki premis-premis, bangunan dan rumah kediaman setaraf
dengan bangsa lain?
Jika dilihat kepada sejarah pada zaman
kegemilangan pemerintahan khalifah Islam, antara faktor kekuatan dan keagungan
kerajaan dan umat Islam pada era tersebut kekayaan hasil negara dan umat Islam.
Pada zaman khalifah Harun al-Rasyid harta milik negara mencecah 900 juta
Dirham, menyamai nilai semasa pada hari ini berjumlah sekitar 1.3 trilion
Dirham.[15]
Jika sekiranya sejarah kegemilangan ini berulang kembali, sudah pasti orang
Melayu mampu berdiri setanding, bahkan lebih daripada kaum lain di Malaysia.
Orang Melayu akan menguasai sebahagian besar ekuiti kekayaan dalam negara
dengan memiliki segala premis dan kompleks perniagaan, tanah dan lain-lain.
Justeru, bagi memperkasakan ekonomi umat Islam
secara menyeluruh maka instrumen wakaf dilihat mampu menggembeling modal yang
besar secara berkelompok. Dalam keadaan pemilikan aset negara yang terhad dan
kuasa beli umat Islam yang rendah, maka beberapa mekanisme yang bersifat
inovatif, kreatif dan proaktif perlu diwujudkan secara sistematik bagi
menggalakkan dan memudahkan umat Islam berwakaf. Mekanisme yang diwujudkan ini
mampu memberi ruang dan peluang kepada orang Melayu dan umat Islam seluruhnya
untuk turut sama melibatkan diri sama ada secara pemilikan atau kuasa beli
berdasarkan kepada kemampuan kewangan masing-masing. Institusi-institusi agama
dan badan-badan Islam perlu memainkan peranan aktif bagi mewujudkan dana dan
aset wakaf. Dalam
melestarikan sistem wakaf semasa terdapat beberapa mekanisme atau pendekatan
lama dan kontemporari yang cuba diketengahkan oleh beberapa institusi Islam sama
ada yang diuruskan oleh pihak kerajaan atau badan-badan swasta. Antara
mekanisme tersebut ialah melalui dana wakaf[16]
yang boleh dilaksanakan dalam pelbagai bentuk seperti Saham Wakaf, Wakaf Kaki, Wakaf Irsad
dan Musya‘, dan konsep Istibdal.
Saham wakaf adalah salah satu mekanisme popular
yang sedang giat dilaksanakan oleh beberapa Majlis Agama Islam Negeri dan
institusi Islam yang lain yang dikenali juga sebagai dana wakaf. Di negeri
Selangor, Johor, Pahang, Pulau Pinang dan beberapa negeri yang lain ia dikenali
sebagai Saham Wakaf. Saham Wakaf atau dana wakaf adalah bertujuan untuk
menyatupadukan tenaga umat Islam bagi mengukuhkan ekonomi mereka melalui
pembentukan wakaf Musytarak (berkelompok). Melalui saham wakaf ini harta wakaf
dapat diwujudkan dengan cara belian atau mewujudkan wakaf-wakaf lain bagi
mengimarahkan wakaf yang tersedia ada dan dapat menambahkan hasil pendapatan.
Sebelum ini konsep wakaf dilakukan secara perseorangan atau individu untuk
manfaat secara kolektif, namun kini orang perseorang mempunyai peluang secara
kolektif untuk manfaat secara kolektif. Begitu juga semua orang secara individu
boleh melakukan wakaf, walaupun dalam keadaan pemilikan dan kuasa beli yang
terhad mengikut kemampuan masing-masing. Dengan cara ini bentuk wakaf menjurus
kepada wakaf am dan boleh dilakukan secara jamaie oleh pewakaf-pewakaf yang
menyertainya melalui sumbangan wang tunai.
Pewakafan wang tunai yang dikumpul dalam bentuk
saham wakaf adalah sesuatu yang agak baru dan tidak dimaklumi secara meluas
dalam masyarakat pada masa kini. Pewakafan wang adalah diharuskan dengan
merujuk kepada hadis nabi saw yang diriwayatkan oleh Abu Daud dan al-Nasaie
beberapa pandangan lain seperti Ibn Abidin dan lain-lain.[17] Mewakafkan wang ataupun duit adalah sah
meskipun fizikalnya tidak akan kekal dalam bentuknya yang asal, tetapi
pengekalannya boleh direalisasikan dengan menukarkannya kepada bentuk yang lain
yang bersifat kekal dan hasilnya akan disedekahkan (diwakafkan). Ini termasuk
barang-barang makanan yang boleh disukat dan ditimbang sah diwakafkan di mana
ia akan dijual dan wang yang diperoleh daripada jualan itu akan dilaburkan dan
hasilnya boleh diwakafkan kepada tujuan-tujuan kebajikan.[18] Di Amerika Syarikat, saham wakaf telah
diperkenalkan sejak tahun 1971 oleh North American Islamic Trust. Yayasan ini
yang mentadbir harta wakaf untuk penduduk Islam di Amerika Syarikat dan kini
telah berkembang melalui wakaf tunai dengan membeli bangunan-bangunan untuk
dijadikan sekolah, kolej, masjid dan sebagainya.[19] Di Jerman pada abad ke-14 pewakafan telah
dibuat dalam bentuk wang dan pewakafan dalam bentuk wang telah diiktiraf secara
perundangan pada abad ke-15 dan 16M oleh kerajaan Uthmaniyah Turki. Kini ia diterimapakai di serata negara
seperti India, Pakistan, Iran, Mesir dan lain-lain termasuk Singapura.[20] Di Mesir telah ia telah diperuntukkan
dalam Perkara 8 Qanun bi Ahkam al-Waqf berkaitan pewakafan harta alih dan tak
alih.[21]
i.
Mata
wang yang diwakafkan atau wakaf tunai hendaklah ditukar menjadi aset seperti
hartanah, saham atau modal yang dapat dimanfaatkan, dividen atau keuntungannya
sahaja boleh digunakan
ii.
Mata
wang yang diwakafkan atau wakaf tunai hendaklah ditukar kepada harta kekal
seperti tanah, bangunan dan hanya manfaatnya sahaja digunakan
iii.
Mata
wang yang diwakafkan atau wakaf tunai hendaklah mata wang yang masih sah laku
penggunaannya. Jika
sebaliknya ia adalah tidak sah.
Kesimpulan
Amalan pengurusan wakaf di Malaysia masih belum dapat menjalankan fungsinya
secara efektif dalam menggerakkan ekonomi ummah dan orang Melayu khususnya.
Institusi wakaf seharusnya menjadi nadi kepada orang Melayu dalam meningkatkan
keupayaan pemilikan modal kekayaan dan ekuiti mereka. Institusi ini perlu diberi
nafas baru agar ia menjadi sebuah institusi terunggul yang menjana kekayaan
orang Melayu dan pengagihan secara adil. Namun, jihad ekonomi ini perlu
melibatkan semua pihak sama ada ahli perniagaan, pejuang politik, para alim
ulamak, profesional dan inteletual, pengguna dan masyarakat amnya adalah
menjadi formula ke arah memobilasikan dan memperkasakan ekonomi orang Melayu
yang mampu bersaing di peringkat negara dan global. Melalui sokongan padu pihak
kerajaan dan semua pihak ini instrumen wakaf diyakini mampu dapat melestarikan
sistem jaminan sosial kepada orang Melayu bagi memastikan mereka tidak terus
ketinggalan dalam arus pembangunan menjelang tahun 2020.
Bibliografi
Abdul Halem Hapiz Salihin (2009), Ke Arah Memantapkan Pengurusan Baitulmal
Majlis Agama Islam Negeri: Satu Perkongsian, Konvensyen Baitulmal Kebangsaan
2009, Dewan Serbaguna Masjid Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur, pada 24-25 Jun
2009
Ahmad Zaki Hj Abd Latif, Zuina bt Ismail, Norzaidi bin
Mohd Daud (2006), “Pengurusan Harta Wakaf dan Potensinya ke Arah Kemajuan
Pendidikan Umat Islam di Malaysia”, (Konvensyen Wakaf Kebangsaan 2006, Anjuran Jabatan Wakaf Zakat dan Haji, di
Hotel Legend Kuala Lumpur, Pada 12-14 September 2006)
Ahmad Farraj Hassan
(1986), Ahkam al-Wasaya wa al-Awqaf fi al-Syari‘ah al-Islamiyyah, Kaherah: Dar al-Jamiah
Arifin Said (1985), “Halangan-halangan Pembangunan Tanah oleh Faktor-faktor
ekonomi, Sosial dan Politik”, (Kertas Kerja Seminar Pengurusan Tanah, Anjuran
Kementerian Kemajuan Tanah dan Kemajuan Wilayah, di Auditorium Pusat
Pembangunan Asia Pasifik, Pada 15 – 16 April 1985)
Badran, Badran Abu
al-‘Aynayn (1986), Ahkam al-Wasaya wa al-Awqaf fi al-Syari‘ah al-Islamiyyah. Kaherah: Dar al-Jami‘ah
Al-Bahuti, Syaykh
al-Mansur b. Yunus b. Idris (1999), Al-Rawd al-Murabba‘ bi Syarh Zad al-Mustaqni‘, cet.1, Beirut:Maktabah al-‘Asriyyah,
Al-Balihi, Syaykh Saleh Ibrahim (1996), Al-Salsabil fi Ma‘rifah al-Dalil Hashiyah ‘ala Zad al-Mustaqna’, cet.1, jld.3, Riyad: Maktabah Nazar Mustafa al-Baz
Baharuddin Sayin (1994), Sistem Pentadbiran Wakaf Negeri-negeri di Semenanjung Malaysia: Satu Kajian. Tesis
Sarjana. Bangi: Universiti Kebangsaan Malaysia
Al-Haskafi, Muhammad ‘Ala’ al-Din (t.t.), Sharh al-Durr al-Mukhtar, jld.2, Kaherah: Matba‘ah Sabih wa Awladihi
Ibn al-Humam, Kamal al-Din Muhammad b. ‘Abd Wahid al-Siwasi al-Sakandari
(1977), Sharh Fath al-Qadir, cet.1, jld.6, Beirut: Dar al-Fikr
Hamat @ Mustafa Bin Abd. Rahman, Mad Saad Hassan (1986), “Masalah-masalah
yang Menghalangi Pembangunan Harta-harta Wakaf dari Sudut Pentadbiran:
Perhatian Khusus di Negeri Perak”, (Kertas Seminar Pengurusan dan Pentadbiran
Harta Wakaf Peringkat Kebangsaan, Anjuran Majlis Agama Islam Perak dengan
Kerjasama Majlis Agama Perak dan Bahagian Hal Ehwal Islam, Jabatan Perdana
Menteri, Pada 24-25 November 1986)
Hishamuddin Mohd Ali, Megat Mohd Ghazali Megat A. Rahman, Asiah Othman
(2006), “Pelaburan Wakaf: Stategi dan Rangka Kerja Perundangan Islam”, (Konvensyen Wakaf Kebangsaan 2006,
Anjuran Jabatan Wakaf Zakat dan Haji, di Hotel Legend Kuala Lumpur, Pada 12-14
September 2006)
Ibn al-Humam, Kamal al-Din Muhammad b. ‘Abd Wahid al-Siwasi al-Sakandari (1977), Sharh Fath al-Qadir,
cet.1, jld.6, Beirut: Dar al-Fikr
Ismail Md Salleh (2005), Ekonomi Semasa Malaysia Wawasan Masa Depan
Mendepani Globalisasi, Siri 12 Monograf Wacana Ilmiah Bersama YAB Dato’ Seri
Khir bin Toyo, cet.1, Institut Perkembangan Minda (INMIND)
Kamarudin Ngah (1992), Isu Pembangunan Tanah Wakaf, cet.1. Kuala
Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka
Al-Kalibuli, ‘Abd al-Rahman b. Muhammad b. Sulayman
(1998), Majma‘ al-Anhar
fi Syarh Multaqa al-Abhar,
cet.1, jld.2, Beirut: Dar al-Kutub al-‘Ilmiyyah
Laporan Seminar Management and Development of Awkaf Properties, Jeddah,
pada 4-16 Ogos 1984
Al-Maydani, ‘Abd al-Ghani al-Ghanimi (1985), Al-Lubab fi Sharh al-Kitab,
jld.1, Beirut: Dar al-Ihya’ al-Turath al-‘Arabi
Al-Mawardi, Abi al-Hassan ‘Ali b. Muhammad (1999), Al-Hawi al-Kabir fi Fiqh Madhhab al-Imam al-Syafi‘i,
jld.5, Beirut: Dar al-Kutub al-‘Ilmiyyah
Mahmud Zuhdi (2010), Memperkasakan Institusi Baitulmal di Malaysia, Konvensyen Baitulmal Kebangsaan
2009, Dewan Serbaguna Masjid Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur, pada 24-25 Jun
2009
Megat Mohd Ghazali Megat Abd Rahman, Asiah Othman (2006), “Pembangunan
Tanah Wakaf: Isu, Prospek dan Stategi, (Konvensyen
Wakaf Kebangsaan 2006, Anjuran Jabatan Wakaf Zakat dan Haji, di Hotel
Legend Kuala Lumpur, Pada 12-14 September 2006)
Manual Pengurusan Wakaf (2006),
Cet.1, Jabatan Wakaf Zakat dan Haji, Jabatan Perdana Menteri
Md Nurdin Ngadimon (2009), Memperkasa
Peranan Baitulmal Menerusi Instrumen Pasaran Modal Islam, Konvensyen Baitulmal
Kebangsaan 2009, Dewan Serbaguna Masjid Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur, pada
24-25 Jun 2009
Mohd Daud Bakar (1999), “Amalan Institusi Wakaf Di Beberapa Negara Islam:
Satu Perbandingan”, dalam Nik Mustapha Nik Hassan et. al. (ed), Konsep dan Pelaksanaan Wakaf di Malaysia,
Kuala Lumpur: Institut Kefahaman Islam Malaysia (IKIM)
Mohd Dani Muhamad, Baharuddin Sayin (2006), “Wakaf dan Bandar Islam: Satu
Perspektif Sejarah”, (Prosiding
Seminar Kebangsaan Pengurusan Harta dalam Islam, Universiti
Kebangsaan Malaysia, pada 8-9 Ogos 2006, di Kolej Islam Pahang Sultan Ahmad
Shah (KIPSAS)
Mohd Bakri Ibrahim (2008), Pelaksanaan Skim Wakaf Tunai Oleh Yayasan Waqaf
Malaysia, Jurnal Pengurusan JAWHAR, bil.2, No.1 2008, Jabatan Wakaf dan Haji
Malaysia.
Mohd Afandi Mat Rani (2008), Fatwa
Wakaf Di Malaysia: Analisis Khusus Fatwa Pengambilan Tanah Wakaf Oleh Pihak
Berkuasa Negeri, (Prosiding Konvensyen Kebangsaan Pengurusan Harta
Pusaka, Wasiat dan Wakaf, Anjuran Universiti Kebangsaan Malaysia dan Majlis
Agama Islam dan Adat Istiadat Melayu Terengganu, pada 18-19 Oktober 2008)
Mohd Afandi Mat Rani (2008), Pengambilan Tanah Wakaf Oleh Pihak Berkuasa
Negeri: Analisis Menurut Hukum Syarak dan Aplikasinya di Malaysia, Tesis Doktor
Falsafah, Jabatan Syariah dan Undang-undang, Universiti Malaya Kuala Lumpur
Mohd Shah Firafizal bin Abu Bakar
(2005), “Dana Wakaf MAINPP: Amalan dan Pelaksanaan”, (Kerja Seminar Dana Wakaf
Peringkat Negeri Pulau Pinang 2005, di Bilik Aiditorium Dewan Milenium, Kepada
Batas Seberang Prai Pulau Pinang, Pada 17 Julai 2005/ 10 Jamadil Akhir 1426)
Muhammad Syukri Salleh (2005),
Wakaf Sebagai Wadah untuk Meningkatkan Pemilikan Ekuiti Umat Islam di Malaysia,
dalam Seminar Dana Wakaf Peringkat Negeri Pulau Pinang 2005, Pada 17 Julai / 10
Jamadil Akhir 1426, di Bilik Auditorium Dewan Milenium, Kepada Batas Seb. Perai
Utara
Mohd Zain Haji Othman
(1998), “Wakaf Dari Perspektif Undang-Undang Islam, Amalan Dan Permasalahannya
Di Malaysia”, dalam Ahmad Ibrahim et al.
(ed), Undang-undang Keluarga dan Harta Wakaf, Al-Ahkam, cet.1, jld.6,
Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka
Al-Zuhayli, Wahbah
(1989), Al-Fiqh al-Islami wa Adillatuhu, cet.3, jld.8, Damsyiq: Dar
al-Fikr
Md. Nurdin Ngadimon (2006), “Pengembangan Harta Wakaf Menggunakan Instrumen
Sukuk”, (Konvensyen Wakaf Kebangsaan 2006,
Anjuran Jabatan Wakaf Zakat dan Haji, di Hotel Legend Kuala Lumpur, Pada 12-14
September 2006)
Muhammad Syukri Salleh (2005),
Wakaf Sebagai Wadah untuk Meningkatkan Pemilikan Ekuiti Umat Islam di Malaysia,
(Seminar Dana Wakaf Peringkat Negeri Pulau Pinang 2005, Pada 17 Julai / 10
Jamadil Akhir 1426, di Bilik Auditorium Dewan Milenium, Kepada Batas Seb. Perai
Utara)
Nazri Muslim (2006), Perlembagaan
Malaysia dalam Konteks Hubungan Etnik di Malaysia, dalam Nazri Muslim dan
Nasaruddin Yunus, et. (ed) Hubungan
Etnik, Pusat Pengajian Umum:
Universiti Kebangsaan Malaysia
Nik Abdul Rasyid Nik Abdul Majid (1986), “Pembangunan Harta Wakaf di
Malaysia: Suatu Tinjauan Sosio-Undang-undang”, (Kertas Kerja Seminar Kebangsaan
Pengurusan dan Pentadbiran Harta Wakaf, Anjuran Bersama Majlis Agama Islam
Perak dan Bahagian Hal Ehwal Islam, Jabatan Perdana Menteri, di Kompleks Islam
Darul Ridzuan, Pada 24-25 November 1986)
Nik Abdul Rasyid Nik Abdul Majid (1994), “Ke Arah Penubuhan Badan
Kebangsaan Untuk Memajukan Tanah Wakaf dan Baitulmal”, (Jawatankuasa Mengkaji
Tanah Wakaf, Bahagian Hal Ehwal Islam, Jabatan Perdana Menteri)
Nik Mustapha Hj. Nik Hassan
(1999), “Sumbangan Institusi Wakaf Kepada Pembangunan Ekonomi; Satu Penilaian”,
dalam Nik Mustapha Hj. Nik Hassan et. (ed), Konsep Dan Pelaksanaan Wakaf Di
Malaysia, Kuala Lumpur: Institut Kefahaman Islam Malaysia (IKIM)
Al-Qurtubi (1994), Jami‘ al-Ahkam al-Fiqhiyyah, cet.1, jld.2, Beirut: Dar al-Kutub al-‘Ilmiyyah,
Sabiq
al-Sayid (1992), Fiqh al-Sunnah, jld.3, Beirut: Dar al-Fikr
Al-Sarakhsi, Sham al-Din (1978), Kitab Al-Mabsut, cet.3, jld.12. Beirut: Dar al-Ma‘rifah
Siti Mashitoh Mahamood (2006), “Masalah Undang-undang Dalam Pentadbiran
Harta Amanah Wakaf di Malaysia”, dalam Siti Mashitoh Mahamood et. al. (ed), Harta Amanah Orang Islam di Malaysia, cet.1, Kuala Lumpur:
Universiti Malaya
Siti Mashitoh Mahamood (2005),
Pembangunan Dana Wakaf dari Perspektif Syariah dan Undang-undang Serta
Aplikasinya di Malaysia, (Kertas Kerja Seminar Dana Wakaf Peringkat Negeri
Pulau Pinang 2005, di Bilik Aiditorium Dewan Milenium, Kepada Batas
Seberang Prai Pulau Pinang, Pada 17 Julai 2005/ 10 Jamadil Akhir 1426)
Shofian bin Ahmad (2008), Wakaf
Tunai: Peranan dan Keistimewaannya Dalam Sistem Ekonomi Islam, dalam
(Konvensyen Harta Pusaka, Wasiat dan Wakaf, Anjuran Universiti Kebangsaan
Malaysia dan MAIDAM, pada 18-19 Oktober 2008)
Al-Syawkani, Syaykh Muhammad
b. ‘Ali (t.t.), Nayl al-Awtar Min Ahadith Sayyid al-Akhbar Syarh Muntaqa al-Akhbar, jld.6, Kaherah: Mustafa al-Babi al-Halabi
Syed Othman al-Habshi (1986),
“Konsep Waqaf dan Pelaksanaannya di Malaysia”, (Kertas Kerja Seminar Kebangsaan
Pengurusan dan Pentadbiran Harta-harta Waqaf, Anjuran Majlis Agama Islam Perak
dengan Kerjasama Majlis Agama Perak dan Bahagian Hal Ehwal Islam, Jabatan
Perdana Menteri, Pada 24-25 November 1986)
Suwaid Bin Tapah (1994),
“Undang-undang Pentadbiran Harta Wakaf Di Malaysia”, Jurnal Syariah, jld.
2, bil.1, 1994, hlm.81.
Ridzuan Awang (1994), Undang-undang Tanah Islam: Pendekatan
Perbandingan, cet.1, Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, hlm.380.
Mahmud Saedon Awang Othman
(1998), “Peranan Wakaf di Dalam Pembangunan Ummah”, dalam Ahmad Ibrahim et al. (ed), Undang-undang Keluarga
dan Harta Wakaf, Al-Ahkam, cet.1. jld.6. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka
Kamarudin Ngah (1992), Isu
Pembangunan Tanah Wakaf, cet.1. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka,
hlm.vii.
Al-Zayla‘i, Jamal al-Din Abu Muhammad ‘Abd Allah b. Yusuf (1996), Nasb al-Rayah
Takhrij Ahadith al-Hidayah, cet.1, jld.3, Beirut: Dar al-Kutub al-‘Ilmiyyah
Perlembagaan Persekutuan
Enakmen Wakaf Negeri Selangor,
(bil.7/1999), Seksyen 9(1).
Kaedah-kaedah Wakaf 1983
Utusan Malaysia, 16/1/2009
http://www.unhchr.ch/udhr/lang/mli.htm
http/
www.ibfim.com/index.php
[1] Utusan Malaysia, 16/1/2009
[2]Ridzuan Awang (1994), Undang-undang
Tanah Islam: Pendekatan Perbandingan, cet.1, Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan
Pustaka, hlm.379.
[3] Mahmud Saedon Awang
Othman (1998), “Peranan Wakaf di Dalam Pembangunan Ummah”, dalam Ahmad Ibrahim et al. (ed), Undang-undang Keluarga
dan Harta Wakaf, Al-Ahkam, cet.1. jld.6. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan
Pustaka, hlm.173.
[4] Suwaid Bin Tapah (1994), “Undang-undang
Pentadbiran Harta Wakaf Di Malaysia”, Jurnal Syariah, jld. 2, bil.1,
1994, hlm.81.
[5] Kamarudin Ngah (1992), Isu Pembangunan
Tanah Wakaf, cet.1. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, hlm.vii.
[6] Nik Mustapha Hj. Nik Hassan (1999),
“Sumbangan Institusi Wakaf Kepada Pembangunan Ekonomi; Satu Penilaian”, dalam
Nik Mustapha Hj. Nik Hassan et. (ed), Konsep Dan Pelaksanaan Wakaf Di
Malaysia, Kuala Lumpur: Institut Kefahaman Islam Malaysia (IKIM), hlm.5.
[7] Mohd Zain Haji Othman
(1998), “Wakaf Dari Perspektif Undang-Undang Islam, Amalan Dan Permasalahannya
Di Malaysia”, dalam Ahmad Ibrahim et al.
(ed), Undang-undang Keluarga dan Harta Wakaf, Al-Ahkam, cet.1, jld.6,
Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, hlm.183.
[8] Baharuddin Sayin dll (2006), Tahap
Kefahaman Warga UiTM Terhadap Konsep Wakaf: Kajian Kes di Zon Tengah (Selangor,
Perak dan Negeri Sembilan), Kajian Penyelidikan UiTM Shah Alam Selangor, hlm.26
[9] Nazri Muslim (2006), Perlembagaan
Malaysia dalam Konteks Hubungan Etnik di Malaysia, dalam Nazri Muslim dan
Nasaruddin Yunus, et. (ed) Hubungan
Etnik, Pusat Pengajian Umum:
Universiti Kebangsaan Malaysia, hlm.58
[10] Ismail Md Salleh (2005), Ekonomi
Semasa Malaysia Wawasan Masa Depan Mendepani Globalisasi, Siri 12 Monograf
Wacana Ilmiah Bersama YAB Dato’ Seri Khir bin Toyo, cet.1, Institut
Perkembangan Minda (INMIND), hlm.4.
[11] Ucapan Dasar Ketua Pergerakan Puteri Umno, Datuk Rosnah Abdul Rashid
Shirlin pada Perhimpunan Agung UMNO 2011
[12] Muhammad Syukri Salleh (2005),
Wakaf Sebagai Wadah untuk Meningkatkan Pemilikan Ekuiti Umat Islam di Malaysia,
dalam Seminar Dana Wakaf Peringkat Negeri Pulau Pinang 2005, Pada 17 Julai / 10
Jamadil Akhir 1426, di Bilik Auditorium Dewan Milenium, Kepada Batas Seb. Perai
Utara, hlm.8-14
[13] Ismail Md Salleh (2005), op. cit.,
hlm.7
[14] Ibid., hlm.36
[15] Md Nurdin Ngadimon
(2009), Memperkasa Peranan Baitulmal Menerusi Instrumen Pasaran Modal Islam,
Konvensyen Baitulmal Kebangsaan 2009, Dewan Serbaguna Masjid Wilayah
Persekutuan Kuala Lumpur, pada 24-25 Jun 2009, hlm.4.
[16] Shofian bin Ahmad (2008), Wakaf
Tunai: Peranan dan Keistimewaannya Dalam Sistem Ekonomi Islam, dalam Prosiding
Konvensyen Harta Pusaka, Wasiat dan Wakaf, Anjuran Universiti Kebangsaan
Malaysia dan MAIDAM, pada 18-19 Oktober 2008, hlm.320-323. Lihat juga: Mohd
Bakri Ibrahim (2008), Pelaksanaan Skim Wakaf Tunai Oleh Yayasan Waqaf Malaysia,
Jurnal Pengurusan JAWHAR, bil.2, No.1 2008, Jabatan Wakaf dan Haji Malaysia,
hlm.3-5
[17] Siti Mashitoh Mahamood (2005),
Pembangunan Dana Wakaf dari Perspektif Syariah dan Undang-undang Serta
Aplikasinya di Malaysia, (Kerja Seminar Dana Wakaf Peringkat Negeri Pulau
Pinang 2005, di Bilik Aiditorium Dewan Milenium, Kepada Batas Seberang Prai
Pulau Pinang, Pada 17 Julai 2005/ 10 Jamadil Akhir 1426), hlm.3.
[18] Ibid.
[19] Mohd Daud Bakar (1999),
“Amalan Institusi Wakaf Di Beberapa Negara Islam: Satu Perbandingan”, dalam Nik
Mustapha Nik Hassan et. al. (ed), Konsep
dan Pelaksanaan Wakaf di Malaysia, Kuala Lumpur: Institut Kefahaman Islam
Malaysia (IKIM), hlm.182
[20] Siti Mashitoh Mahamood (2005),
Pembangunan Dana Wakaf dari Perspektif Syariah dan Undang-undang Serta
Aplikasinya di Malaysia, op. cit., hlm.4
[21] Undang-undang No.48 (1946)
[22] Baharuddin Sayin (1994), Sistem
Pentadbiran Wakaf Negeri-negeri di
Semenanjung Malaysia: Satu Kajian. Tesis Sarjana. Bangi: Universiti Kebangsaan
Malaysia, hlm.21-22
0 ulasan:
Catat Ulasan